Hoewel varkens gezien worden als het op 5 na slimste wezen op aarde is het nog altijd zo dat de mens een intelligenter wezen behoort te zijn. En dat betekent dat jij je moet willen verdiepen in het gedrag van varkens, om ze te begrijpen en goed met ze samen te kunnen leven. Het maakt het leven een stuk simpeler als jij het juiste spel- en afleidingsmateriaal weet te geven en je varken dingen aan kunt leren. Begrip is daarvoor de basis.  

 

Rangorde

Varkens leven in kuddes en waar kuddes zijn, is er rangorde. Veel van de gedragsproblemen bij varkens (tussen varkens onderling, met de baas of met kinderen) zijn terug te brengen naar een onduidelijke of onjuiste rangorde. Dit kan leiden tot serieuze vormen van agressie, sloopgedrag, ontevredenheid en onveiligheid. Een varken zal altijd proberen hoger in de rangorde te komen als er onduidelijkheid of onveiligheid heerst.

 

Het is van belang om vanaf dag 1 je varken op een vriendelijke maar directe manier duidelijk te maken dat jij (en de overige familieleden) hoger in rang zijn dan hij. Dat betekent niet dat je het varken eens goed moet afstraffen of bang moet maken. Varkens zijn gevoelig voor rechtvaardigheid, kunnen een standje bij ongewenst gedrag accepteren, maar kennen ook wraak en verontwaardiging als ze onheus behandeld worden (of niet begrijpen waarom). Een varken dat een standje heeft gekregen van de hogere in rangorde waarbij het voor hem duidelijk is waarom hij dat standje krijgt, legt zich erbij neer (weliswaar met wat gemopper en kabaal) en zal je leiderschap accepteren.

 

Om vanaf het begin op een vriendelijke maar duidelijke manier je varken kenbaar te maken dat je de hogere in rangorde bent is er een Amerikaanse methode ontwikkeld die Move The Pig heet. Puur voor dit doeleinde, rekening houdend met de wijze waarop varkens onderling de rangorde bevestigen. Het is als het ware een menselijke vertaling van het varkensgedrag. Het is verstandig het materiaal te lezen en te bekijken en deze methode onderdeel te maken van je dagelijkse routine met het varken. Je kunt deze informatie vinden op het mini-varken forum of elders op internet.

 

Tips voor rangorde:

 

• een varken moet altijd voor jou opzij gaan (move that pig!)
   

• jij bepaalt (na de gewenningsperiode) of een varken bij je mag komen liggen of niet
   

• zeuren wordt NOOIT beloond. Dat kan wat volharding vergen maar toegeven aan een zeurend varken vergroot de frequentie en de intensiteit van het zeuren
   

• je varkens trucjes leren die je beloont zorgt voor binding en voor de juiste verhoudingen (jij geeft een commando, het varken luistert en wordt beloond door jou)
   

• het is praktisch om een varken een commando als “klaar” of “op” te leren waarmee je de activiteit kunt afhechten, dit zorgt ervoor dat je niet een jammerend en zeurend varken houdt. Ook hier consequent zijn!
   

• varkens houden van routine, dat kun je goed gebruiken in je eigen voordeel. Helaas houden varkens dus van routine en kunnen zij dat ook tegen je gebruiken. Het zoeken naar een goede balans is belangrijk om er bijvoorbeeld voor te zorgen dat je varken niet als wekker gaat fungeren om half 6 ‘s ochtends omdat het zo nodig eten eist, of een half uur voordat het normaal een snack krijgt vast gaat beginnen met zijn eigen voorbereidingen daarop, die helaas altijd gepaard gaan met veel geluid. Hierin zul jij de slimste moeten zijn en degene met de meeste volharding. Negeren helpt beter dan negatieve aandacht (straffen of mopperend naar je varken toe gaan), maar dat zul je soms lang vol moeten houden om effect te zien. Dit is ook afhankelijk van je eigen mate van consequent zijn
   

• happen naar de baas is een no-go; als je varken besluit jou te intimideren is het van belang daar korte metten mee te maken. In varkenstaal betekent dit een ferme “nee” en een duw tegen de hals/ schouder. Dit is de plek waar varkens elkaar ook corrigeren. Daarna eventjes negeren om het in te laten dalen bij de vlegel en dan weer uitnodigen naar je toe te komen
   

• een leider in de ogen van een varken, maakt niet veel herrie maar is wel heel aanwezig in verschijning en fysiek. Met andere woorden: schreeuwen, gillen en vloeken helpen niet, sterker nog die werken je tegen. Kijk maar eens naar filmpjes van varkens, een gillend varken is altijd degene lager in rang (die met veel kabaal het onderspit delft) dan een rustige maar duidelijk aanwezige leider.

 

 

Spelen

Varkens spelen hardhandig. Dat is bij voorbaat goed om te weten. Als je een filmpje bekijkt van een toom biggen dan zul je niet zelden een bowling- of vliegpartij zien. Dit komt omdat spel bijna altijd een rangorde-component in zich heeft bij varkens. Als ze spelen zwaaien ze met hun hoofd rennen achter elkaar aan en dagen elkaar uit. Altijd eindigt spel in een of andere manier in het topvarken dat een punt drukt ten opzichte van het varken lager in rang. Dit is een goed basisprincipe om in gedachten te houden.

 

Varkens staan bekend om hun dolle 5 minuten rennen, “zoomies” noemen ze dat in Amerika. Bijna iedere dag (met uitzondering van oudere varkens) is er wel zo’n moment waarop je varken besluit te gaan rennen. Vaak gepaard met geblaf of andere opmerkelijke geluiden. Als je besluit om hieraan deel te nemen, zorg dan dat je eindigt met achter hem aanrennen en onder het rennen met je hand kleine duwtjes tegen zijn kont te geven. Dit lijkt op de duwtjes die varkens elkaar geven als ze “spelen”. Accepteer niet dat hij dat bij jou doet, zo zit het rangorde-deel wel goed.

 

Varkens zijn snel geïnteresseerd, snel weer afgeleid en snel verveeld. Dat maakt het soms lastig om een leuk tijdverdrijf te bedenken voor je varken(s). Een aantal dekens waar hij mee mag doen wat hij wil, helpt vaak. Net zoals het begrenzen dat kussens en dekens op de bank niet van hem zijn maar van jou. Je corrigeert dit door hem te zeggen “nee” en te wijzen naar het alternatief wat van hem is. Alleen “nee” zeggen zonder een alternatief te bieden helpt het varken niet zijn verveling en interesse te bevredigen. En bovendien krijg je al snel het gevoel een politieagent te zijn. Zorg ervoor dat er dus varkensalternatieven zijn. Een snuffelmat (www.snuffelmat.nl) kan helpen bij het wroeten en slopen. Een bak met potgrond in de tuin zorgt ervoor dat hij zijn wroetbehoefte kwijt kan (en bovendien aan de benodigde ijzer kan komen) en houdt hem bezig.

 

In de zomer kan een kinderzwembad met water met ballen en af en toe wat lekkers erin het varken bezig houden. Daarnaast is een goede tip het eten op zo’n manier te geven dat het varken ervoor aan de slag moet, of het nu het foerageren (verzamelen van zijn eigen eten) is door het eten in een voerbal te geven of te verspreiden over de grond of trucjes doen voor snacks. Werken voor eten is een makkelijke en bevredigende manier voor alle partijen om op een goede wijze bezig te zijn met je varken. Uit onderzoek blijkt dat varkens het meest lang geïnteresseerd blijven door iets aan een ketting, wat ze rond kunnen bewegen. Een emmer met een aantal gaten erin waar soms wat lekkers uitvalt of een bal aan een ketting waar ze met hun hoofd tegen aan kunnen zwaaien. Knuffels of flostouwen zijn even leuk, maar kunnen varkens vaak niet lang bekoren.

 

 

Leren

Naast dat het natuurlijk een leuk gezicht is als je varken bijvoorbeeld kan zitten op commando is het leren van dit soort trucs een belangrijk tijdverdrijf en zoals eerder vermeld ook een goede manier om de rangorde te onderhouden. Varkens kunnen zitten en draaien op commando, sommige kunnen liggen of een pootje geven en er zijn ook varkens die kunnen springen door een hoepel of op een skateboard kunnen staan. In die zin is het maar net hoeveel tijd en energie je wilt stoppen in het leren van trucs. Als basis is het verstandig om je varken te leren naar een plek te gaan die jij wilt (mand, kleed of hoek van de kamer/ tuin) zodat je altijd kunt grijpen naar dat commando als er iets is waar je je varken niet bij wilt hebben (bijvoorbeeld het commando “in je mand” of “ga naar je plek”). Een varken leren zitten is een goed te leren commando, met wat geduld. Draaien om hun eigen as leren varkens het snelst van alle trucs. Met iets lekkers dat ze begeleidt in de beweging die ze moeten maken, enthousiaste en trotse kirgeluiden van de baas en uiteindelijk ook echt het lekkers in hun mond, zijn varkens goede en gemotiveerde leerlingen. Eerder hadden we het al over het commando “klaar” of “op” om het varken aan te geven dat het moment voorbij is.

 

Varkens leren snel door positieve bekrachtiging (belonen). Ze leren dingen daarentegen slecht of langzaam af door negatieve bekrachtiging (straf). Daarom is het effectiever om zoveel mogelijk gebruik te maken van de positieve bekrachtiging (“dat doe je goed”). Dit kun je doen door het varken bij ongewenst gedrag te zeggen dat dat niet de bedoeling is (“nee”) en het een alternatief te bieden wat wel je goedkeuring kan wegdragen (“kijk eens deze mag je wel”). Door daar heel enthousiast over te zijn als het varken het alternatief aanneemt (“goedzo, knap varken”), maak je die snel leuker en verdwijnt de interesse voor bijv. de kussens van de bank. Uiteraard geldt voor baldadig of negatief gedrag zoals bijvoorbeeld happen nog steeds een correctie “nee” en een ferme duw tegen de schouder.

 

Er zijn interessante voorbeelden van varkenseigenaren die een clicker gebruiken voor de training van hun varken. Neus eens rond op internet voor voorbeelden en inspiratie.  

 

 

Wandelen en vervoer

Veel varkenseigenaren willen hun varken leren een tuigje te dragen. Voor het bezoek aan de dierenarts of omdat ze willen wandelen met hun varken. Het minivarken is sinds 1 februari 2015 een erkend huisdier in Nederland. Maar officieel mag je je varken niet vervoeren over de openbare weg. Wil je dat wel doen dan moet je daar een officiële melding van doen binnen twee dagen na de verplaatsing en vooralsnog mag je eigenlijk alleen maar naar een andere varkenshouder verplaatsen. Je bent als varkenseigenaar verplicht je varken te registreren via www.rvo.nl ook als je maar een varken hobbymatig houdt. Als je registreert krijg je een UBN (Uniek Bedrijfs Nummer). Een varken heeft een oormerk, die je bij registratie ontvangt. Gelukkig hoeft deze bij minivarkens niet in het oor gedaan te worden (behalve bij Kune kune-varkens), de meeste varkenshouders bewaren die en als je op pad gaat neem je het mee.

 

Veel eigenaren laten zich door het verbod niet weerhouden en wandelen met hun varken zoals ze dat met hun hond zouden doen. De praktijk is dat het in veel gemeenten gedoogd wordt. Het wennen aan het tuig is een delicaat proces wat je niet moet overhaasten en vaak moet herhalen in korte episodes. Laat je varken eerst snuffelen aan het tuig, beloon het, geef het de kans het in zijn mond te nemen en het over de grond heen en weer te schuiven. Aai ermee over zijn lijf en als je dat allemaal in een paar dagen tijd zonder stress kunt doen kun je het tuig los op zijn lijf leggen. Als dat goed gaat maak je het vast en laat je het varken wennen aan het om hebben van het tuig in zijn natuurlijke omgeving. Na een half uur haal je het tuig weer af en dit herhaal je een aantal keren. Natuurlijk met uitgebreide beloning (en wat lekkers). De druk van een lijn aan het tuig vinden de meeste varkens een onprettig gevoel omdat het ze het als prooidier het gevoel geeft gevangen te zijn en niet weg te kunnen. Ook hier geldt weer langzaam aan leren en opbouwen. Een elastische riem die meebeweegt of een rol-lijn kunnen daarbij uitkomst bieden.